Βαθιές αλλαγές δρομολογούνται στον σωφρονιστικό χάρτη της Ελλάδας για την περίοδο 2025–2030, καθώς το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ειδικότερα η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής έχει καταρτίσει ένα φιλόδοξο, πολυεπίπεδο σχέδιο μετασχηματισμού του συστήματος κράτησης. Ο βασικός στόχος του προγράμματος είναι η αποσυμφόρηση των φυλακών, η κατασκευή σύγχρονων δομών και η υιοθέτηση εναλλακτικών μεθόδων έκτισης ποινής. Το σχέδιο θεωρείται επιτακτικό, καθώς οι προβλέψεις δείχνουν αύξηση του αριθμού των κρατουμένων, που ενδέχεται να φτάσει τους 14.000 με 14.500 τα επόμενα χρόνια.
Κεντρικό σημείο της νέας στρατηγικής αποτελεί η κατασκευή οκτώ νέων καταστημάτων κράτησης. Παράλληλα, πέντε παλαιά και με σοβαρά λειτουργικά προβλήματα ιδρύματα πρόκειται να κλείσουν: οι φυλακές Κορυδαλλού, Αλικαρνασσού, Νεάπολης, Χαλκίδας και Ιωαννίνων. Με την ολοκλήρωση του σχεδίου, προβλέπεται αύξηση της συνολικής χωρητικότητας κατά 6.800 θέσεις, ανεβάζοντας τη δυνατότητα υποδοχής κρατουμένων στις περίπου 14.700 – μια αύξηση σχεδόν 38%.
Το μεγαλύτερο νέο σωφρονιστικό κατάστημα σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στον Ασπρόπυργο, με δυναμικότητα 2.000 θέσεων. Η υλοποίηση του σχεδίου θα χρηματοδοτηθεί τόσο από εθνικούς όσο και από ευρωπαϊκούς πόρους, με τον συνολικό προϋπολογισμό να φτάνει τα 268 εκατομμύρια ευρώ. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη χρήση προκατασκευασμένων δομικών υλικών, ώστε να επιταχυνθούν οι εργασίες, να μειωθεί το κόστος και να εξασφαλιστεί η δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης χωρίς εκτεταμένες επεμβάσεις.
Οι παρεμβάσεις αυτές στηρίχθηκαν σε εκθέσεις και συστάσεις διεθνών φορέων, οι οποίοι επισκέφθηκαν τις ελληνικές φυλακές στις αρχές του 2024 και κατέγραψαν σοβαρές ελλείψεις – από ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης έως υποστελέχωση και ελλιπή εξοπλισμό. Το 65% των υφιστάμενων δομών χαρακτηρίζεται παλαιωμένο και κοστοβόρο στη συντήρηση, ενώ αρκετές εγκαταστάσεις έχουν χτιστεί πριν από περισσότερο από 50 χρόνια.
Τον συντονισμό του προγράμματος έχει αναλάβει διυπουργική επιτροπή, που συνεδριάζει κάθε μήνα υπό την προεδρία του πρωθυπουργού. Η πρώτη συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου, ενώ έχει προβλεφθεί και η σύνταξη ετήσιου απολογισμού για την πρόοδο των έργων. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, πρόκειται για το πρώτο πλήρως οργανωμένο και μακροπρόθεσμο σχέδιο για τη μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος στην Ελλάδα.
Πέρα από τις υποδομές, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εφαρμογή εναλλακτικών μορφών έκτισης ποινής. Ξεχωρίζει η εκ νέου εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικής επιτήρησης («βραχιολάκι»), η οποία θα ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2026. Κατά τον πρώτο χρόνο θα καλύψει 500 κρατούμενους ή υπόδικους, με προοπτική να επεκταθεί σε έως 2.500 άτομα. Επιπλέον, προωθείται και η ενίσχυση του θεσμού της κοινωφελούς εργασίας – ήδη 742 καταδικασμένοι έχουν ενταχθεί σε τέτοια προγράμματα, με στόχο ο αριθμός να ξεπεράσει τους 1.000.
Για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, το σχέδιο προβλέπει 877 νέες προσλήψεις έως το 2027. Ήδη έχουν εγκριθεί 417 θέσεις (352 για φύλακες και 65 για διοικητικούς ή επιστημονικούς υπαλλήλους), ενώ άλλες 460 αναμένονται το 2026. Η διαδικασία θα αξιοποιήσει επιτυχόντες προηγούμενων διαγωνισμών του ΑΣΕΠ, ώστε να μειωθεί ο χρόνος ένταξης. Παράλληλα, εξετάζεται θεσμική τροποποίηση ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία πρόσληψης, κατά το πρότυπο των προσλήψεων στην ΕΛ.ΑΣ., με στόχο ο χρόνος να περιοριστεί από δύο χρόνια σε περίπου 8–10 μήνες.
Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται και στην ενίσχυση της ιατρικής και νοσηλευτικής φροντίδας. Από τον Ιούνιο του 2025, 70 γιατροί και 165 νοσηλευτές θα στελεχώσουν μονάδες κράτησης σε όλη τη χώρα, προκειμένου να διασφαλιστεί η πρόσβαση των κρατουμένων σε βασικές υπηρεσίες υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Τέλος, κεντρική θέση στο σχέδιο κατέχει και η ενίσχυση των δράσεων επανένταξης. Ο φορέας «Επάνοδος», υπό την εποπτεία του υπουργείου, διευρύνει τη δράση του με νέα παραρτήματα σε Θεσσαλονίκη και Βόλο, ενώ ετοιμάζεται και περαιτέρω επέκταση σε Κομοτηνή, Χανιά, Πάτρα, Χαλκίδα και Άμφισσα. Παράλληλα, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων, εξετάζεται η παραχώρηση χώρου για τη δημιουργία ξενώνα βραχυχρόνιας φιλοξενίας αποφυλακισμένων.
Αυτό το φιλόδοξο σχέδιο σηματοδοτεί μια νέα εποχή για το σωφρονιστικό σύστημα της Ελλάδας, με στόχο όχι μόνο τη βελτίωση των υποδομών, αλλά και την ενίσχυση της απονομής δικαιοσύνης με ανθρώπινο πρόσημο.